4-dniowy tydzień pracy podbija świat
4-dniowy tydzień pracy podbija świat
Wyobraź sobie. Budzisz się nagle. Wiesz, że coś jest nie tak. Spoglądasz na budzik, który nie zadzwonił, a jest po 9! Spóźnisz się do pracy. W końcu trafiasz przed wejście do biura. Ale coś tu nie gra. Jest cicho i – o zgrozo! – ciemno! Łapiesz za klamkę, ale drzwi ani drgną. Słyszysz czarodzieja Gandalfa, który zabrania Ci przejścia i nagle już wiesz. Z głośnym plaskiem dotykasz czoła. Przecież jest piątek, weekend! Masz 4-dniowy tydzień pracy!
Zaraz, jak to piątek i weekend? Historie o takiej pobudce w dniu wolnym od pracy na pewno są Ci znane. Może nawet jesteś bohaterem(-ką) jednej z takich anegdot. Jednak często dzieją się one w sobotę czy niedzielę albo święta. Jak to zatem możliwe, aby piątek stał się czasem akcji takich opowieści?
4-dniowy tydzień pracy – co mówią dane?
Przed wybuchem pandemii zarówno powszechna praca zdalna, jak i skracanie roboczego tygodnia wydawały się fanaberiami, na które mogły sobie pozwolić nieliczne przedsiębiorstwa. Tymczasem trudne warunki wymusiły na nas, pracownikach(-czkach) i firmach, poszukiwania nowych dróg organizacji pracy. Okazało się, że wiele działań można zoptymalizować przez automatyzację, a sprawne zarządzanie jest możliwe na odległość.
Mając więc na uwadze, że zmiany, których się obawiano, przyniosły wielu firmom i ich pracownikom(-czkom) korzyści, nie dziwi fakt, że ludzie w Polsce chcą spędzać mniej czasu za biurkiem. ManpowerGroup przeprowadziło badanie, z którego wynika, że 4-dniowy tydzień pracy przy zachowanym wynagrodzeniu jak za 5 dni byłby dobrym rozwiązaniem dla 73% respondentów(-ek).
Z kolei z badania Personnel Service wynika, że według 68% pracowników(-czek) 4-dniowy tydzień pracy wpłynąłby pozytywnie na zdrowie osób zatrudnionych. Podkreślić należy, że najwięcej zdecydowanych w swojej opinii zwolenników(-czek) skróconego tygodnia pracy można znaleźć wśród osób w wieku 25-34 lata (53%) oraz 35-44 lata (45%) oraz pracowników(-czek) największych firm.
Okazało się jednak, że 40% osób prowadzących własną działalność gospodarczą jest przeciwnych takiemu rozwiązaniu. Może to być istotną informacją dla firm z branży tech, które często korzystają z outsorcingu na podstawie umów B2B.
4 dni pracy a dostępność
Jednak czy skrócony czas pracy mógłby być rozwiązaniem dla wszystkich firm? Byłoby to problematyczne tam, gdzie mamy do czynienia przykładowo z krytyczną architekturą systemów albo obsługą klienta czy supportem, bo dostępność pracowników(-czek) jest w tym wypadku bardziej potrzebna. Co więc zrobić, by nie zaniedbać biznesowych celów firmy?
Nie ma niczego, czego dobre zarządzanie nie może rozwiązać. Jedną z opcji stanowi podzielenie zespołu. Weekend trwający 3 dni nie musi bowiem oznaczać wolnego piątku – część osób może odpoczywać w poniedziałek.
Badania jasno pokazują, jakie korzyści płyną ze skróconego czasu pracy – nie tylko dla pracowników(-czek), ale i firm zatrudniających, ze szczególnym uwzględnieniem kontekstu finansowego. Warto więc czasem zainwestować też w dodatkowe ręce do pracy na większej ilości zmian, by zysk zarówno społeczny, jak i pieniężny, był większy.
Skrócony tydzień pracy w IT
Pora też wspomnieć o jeszcze innych rozwiązaniach, które zauważyć można w branży tech. Mowa przykładowo o tzw. „Piąteczkach”, które swego czasu wprowadziła firma Nozbe pod nazwą w tej zdrobniałej formie. W tym dniu nie pracuje się nad bieżącymi sprawami, podsumowuje się natomiast miniony tydzień i planuje zadania na kolejny. To też czas na testowanie nowych narzędzi czy doszkalanie przez udział w kursach, webinarach czy po prostu lekturę różnych materiałów. Innymi słowy, „piąteczek” oznacza rozwój osobisty.
Przykładowo Kava, agencja strategiczno-kreatywna, nie skróciła tygodnia pracy, ale sam dzień roboczy: wdrożono 6-godzinny tryb pracy przy zachowaniu wynagrodzenia oraz dni urlopowych jak przy trybie 8-godzinnym. Dzięki temu… zwiększono w 2020 roku liczbę realizowanych projektów oraz przychód firmy! Osoby zatrudnione dostały również podwyżki.
Ponownie, co jednak z dostępnością dla klientów(-ek)? Podobny tryb pracy wprowadził polski oddział Tradedoubler, uzupełniając go jednak o ważne zasady: uporządkowano kwestię godzin dostępności pracowników(-czek), pojawiły się zakazy dotyczące godzin spotkań wewnętrznych oraz narzucono odgórnie ich maksymalny czas trwania. Efekty zmian były pozytywne, a firma odnotowała… przekroczenie KPI!
4-dniowy tydzień pracy jako benefit
4-dniowy tydzień pracy lub jego skrócona wersja zdają się możliwe do wprowadzenia przede wszystkim w branży technologicznej, bo widać w tym wyraźnie korzyści dla pracowników(-czek). Luka kadrowa i luka kompetencji sprawiają, że w IT mamy do czynienia z rynkiem pracownika(-czki), a nie rynkiem pracy. Działania wielu organizacji są więc nastawione na specjalistów(-ki) przez employer branding oraz budowanie dobrych doświadczeń kandydackich i pracowniczych.
Warto dodać, że według naszego badania 37,4% kobiet z IT z Polski uważa 4-dniowy tydzień pracy za ważny benefit – wskazała na to taka sama liczba matek. Tymczasem wyraźnie wyższe wskazanie widać wśród specjalistek IT pracujących na poziomie seniorskim – 43,4%.
Jednak jak pokazały wcześniej wymienione przykłady, odejście od standardowego 40-godzinnego roboczego tygodnia przekłada się na różne obszary działalności. Optymalizacja doprowadza do efektywniejszej pracy, a w konsekwencji wyższych zysków.
Ile godzin pracy tygodniowo w Polsce?
Jak jest zatem z czasem pracy w naszym kraju? Polki i Polacy to jeden z najbardziej zapracowanych (a więc i zapewne zmęczonych!) narodów. Z danych Eurostatu wynika, że w tygodniu pracujemy średnio 39,7 godzin. Plasujemy się przez to w niechlubnej czołówce pięciu najbardziej zapracowanych krajów Unii Europejskiej.
Do tego w wielu innych krajach Europy roboczy tydzień ustawowo trwa mniej niż 40 godzin. Średnia unijna to nieco ponad 36 godzin tygodniowo! Zatem które kraje oferują swoim obywatel(k)om najwięcej czasu na odpoczynek i życie towarzyskie? Według statystyk Eurostatu, najkrócej pracuje się w Holandii (30,9h), Norwegii (33,3h) oraz Austrii (33,6h).
35-godzinny tydzień pracy w Polsce
Według jeszcze innego badania, przeprowadzonego przez PARP (Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości) wypadamy jeszcze gorzej – Polacy i Polki spędzają w pracy średnio 43,3 godziny w tygodniu. Osoby z wykształceniem podstawowym pracują najwięcej, bo 46 godzin tygodniowo, z kolei z wyższym 4 godziny mniej.
Przy takich liczbach nie dziwi więc, że w polskim sejmie został złożony projekt dotyczący skrócenia czasu pracy do 35 godzin tygodniowo z zachowaniem wysokości wynagrodzenia. Propozycja mówi o krótszym dniu roboczym, trwającym 7, a nie 8 godzin.
Jednak czy zejście z 40 na 35 godzinny tydzień pracy coś zmienia? To zawsze dodatkowe godziny czasu wolnego – na spędzanie go z bliskimi czy po prostu odpoczynek. Jednak to też motywacja do efektywniejszej, a więc także bardziej opłacalnej pracy z perspektywy firm.
Przepracowanie nie służy gospodarce
Pora też na zaskakujące dane mówiące o tym, że mniej zdecydowanie znaczy więcej. PKB kraju wcale nie rośnie proporcjonalnie do ilości czasu spędzonego w pracy.
Według danych Banku światowego z 2017 roku, obywatele(-ki) Polski przepracowali(-ły) średnio 2028 godzin w skali roku, co dało trochę ponad 30 tysięcy dolarów PKB na osobę. Przykładowo mieszkańcy(-nki) Czech, Estonii oraz Litwy spędzili(-ły) w pracy o 200 godzin mniej, a poziom PKB w przeliczeniu na obywatela(-kę) był… wyższy.
Zajrzyjmy jeszcze dalej, do jednego z ciepłych krajów Europy: 1686 godzin pracy mieszkańców Hiszpanii przekładało się na na 40 tysięcy dolarów PKB na osobę. Bank rozbija jednak Skandynawia: przykładowo w Norwegii przy pracy ok. 1384 godzin rocznie, PKB na mieszkańca(-nkę) wynosiło ok. 73 tysiące dolarów!
Niech to zatem wybrzmi: przepracowanie nie służy gospodarce. Do lamusa powinna odejść kultura organizacyjna typu hustle (która w polskiej wersji przyjęła znacznie ostrzejszą nazwę, jakiej nie wypada tu podawać) – oparta na kulcie pracy oraz etosie pracy ponad siły. Postawmy na zwinne i rozsądne zarządzanie nie tylko ludźmi, ale właśnie zadaniami.
4-dniowy tydzień pracy a zdrowie
Jak możemy przeczytać w jednym z raportów Hays Polska, niemal 75% badanych z Polski wskazało, że doświadcza negatywnych efektów dla samopoczucia z powodu nadgodzin i spowodowanego nimi stresu. Najczęstszymi konsekwencjami są podenerwowanie i irytacja (73 proc.), kłopoty ze snem (66 proc.), zmęczenie (62 proc.) oraz problemy żołądkowe (45 proc.). Wskazywano też na negatywny wpływ na relacje z bliskimi.
Zresztą inne badanie, biorące pod uwagę dane z 20 lat (1998-2018) jasno wskazuje: wielogodzinna praca może powodować stres i chroniczne zmęczenie, problemy z nałogami, zwiększać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych oraz prowadzić do depresji czy zawału serca lub większej podatności na urazy.
Przepracowanie przekłada się na obniżoną motywację, co skutkuje niższą efektywnością i szybszym wypaleniem zawodowym. To z kolei prowadzi do gorszych wyników pracownika(-czki), co przecież nie jest na rękę pracodawcom(-czyniom). Rozwiązaniem jest nie tylko skrócenie czasu pracy, ale też elastyczne podejście do niego.
Elastyczność dominuje w IT
Skrócenie tygodnia pracy może przyczynić się do postrzegania samego(-ej) pracodawcy(-czyni) jako elastycznego(-nej), a to właśnie ta właściwość jest wysoko ceniona przez osoby pracujące w branży tech. Tak, tak, elastyczność to nowa królowa IT! Przykładowo według naszych badań dotyczących freelancingu albo kobiet w IT elastyczność rządzi w różnego rodzaju kwestiach.
Z pierwszego badania wynika, że specjaliści(-tki) IT wybierają freelancing przede wszystkim w związku z możliwością wyższych zarobków, lecz na drugim i trzecim miejscu znajduje się elastyczność w zakresie godzin pracy (55%) i miejsca, z którego pracują (46%).
Natomiast w tegorocznym raporcie o kobietach w IT możliwość pracy zdalnej (73,6%), a więc swoboda miejsca pracy, okazała się pierwszym z pięciu najważniejszych elementów cenionych przez Polki w pracy. Z kolei elastyczność czasu pracy została wskazana przez 77,5% respondentek jako najistotniejszy benefit!
Krótszy tydzień pracy – gdzie dokładnie?
Warto przyjrzeć się, jak w różnych krajach wprowadzano pilotażowe programy polegające na skróceniu tygodnia pracy. Dlaczego? By brać z nich przykład! Jednak też po to, aby użyć ich jako argumentu do przekonania swojej firmy do zmian.
Islandia
W Islandii przeprowadzono dwa projekty badawcze. Pierwszy trwał od 2014 do 2019 roku i miał miejsce w Reykjaviku, stolicy kraju. Obejmował osoby pracujące w ośrodkach opieki nad dziećmi, w miejskim ratuszu, w centrach usług oraz domach opieki. Drugi eksperyment został przeprowadzony w latach 2017-2019, a grupą badaną byli(-ły) urzędnicy(-czki) państwowi(-e). Tutaj skrócono dzień roboczy, a nie cały tydzień.
Efekty były pozytywne: nie spadała produktywność, wzrastało zadowolenie oraz czas, który można było poświęcać na relacje czy zdrowie. Obawiano się, że skrócenie czasu pracy wpłynie na wzrost formalnych i nieformalnych nadgodzin, stało się natomiast coś odwrotnego. Odjęcie dnia roboczego poskutkowało implementacją nowych strategii optymalizacji i lepszą współpracą kierownictwa i pracowników(czek). Zebrania były krótsze, więcej spraw rozwiązywano mailowo, a pracownicy(-czki) realizowali(-ły) coraz to efektywniejsze sposoby organizacji pracy.
Nic więc dziwnego, że w 2020 roku Islandia zajęła 10. miejsce w rankingu krajów o najkrótszych godzinach pracy (dane OECD) z wynikiem 1435 godzin rocznie.
Nowa Zelandia
W 2018 roku w Nowej Zelandii w firmie powierniczej Perpetual Guardian trwał test sześciotygodniowego okresu, w czasie którego wprowadzono 4-dniowy tydzień pracy. Wzięło w nim udział 240 pracowników(-czek). Ogłoszono sukces programu, a rozwiązanie zaimplentowano na stałe w organizacji.
Wzrosła produktywność osób zatrudnionych, ale też i zaangażowanie samych klientów(-ek). Z kolei jeśli idzie o finanse, to zmalały koszty stałe utrzymania firmy. A pracownicy(-czki)? Doświadczyli(-ły) obniżenia poziomu stresu.
Japonia
Rok później japońska siedziba firmy Microsoft rozpoczęła własny eksperyment: Microsoft Work Life Choice Challenge 2019 Summer. Nie ograniczono się tylko do skrócenia tygodnia pracy, ale sięgnięto dalej: skrócono spotkania o połowę, a liczbę ich uczestników zmniejszono do 5.
Przy tym eksperymencie wyraźnie widać środowiskowe (i w konsekwencji, finansowe) korzyści: zużycie prądu spadło o ponad 23%, liczba wydruków o 59%. I, uwaga, sprzedaż wzrosła o 40%(!) w porównaniu do tego samego okresu rok wcześniej. Nic dziwnego, że ponad 90% osób było zadowolonych z nowych rozwiązań.
Dodać należy, że rząd w Japonii w 2021 roku wydał oficjalne zalecenie wprowadzania 4-dniowego tygodnia pracy jako sposobu na poprawę work-life balance społeczeństwa.
Wielka Brytania
W 2022 roku pojawiły się wyniki eksperymentu skróconego tygodnia pracy prowadzonego w Wielkiej Brytanii. Okazało się, że 90% osób pracujących wyraziło chęć kontynuacji pracy w trybie czterodniowym. Warto zaznaczyć, że z 61 firm, które wzięły udział w programie, 92% z nich pozostało przy tym rozwiązaniu.
Dane przed i po pokazują, że 39% pracowników(-czek) było mniej zestresowanych, a 71% miało obniżony poziom wypalenia zawodowego pod koniec badania. Zmniejszeniu uległ również poziom niepokoju, zmęczenia i problemów ze snem, a zdrowie psychiczne i fizyczne uległo poprawie. 55% pracowników i pracowniczek oceniło, że ich zdolność do pracy zwiększyła się.
Warto również podkreślić, że liczba pracowników odchodzących z firm uczestniczących w programie znacznie się zmniejszyła, spadając o 57% w okresie testowym. Co ciekawe, pozytywne skutki czterodniowego tygodnia pracy wygrywają z… pieniędzmi. 15% pracowników(-czek) stwierdziło, że żadna kwota nie skłoniłaby ich do zaakceptowania z powrotem pięciodniowego harmonogramu.
Alternatywa? ROWE, czyli zarządzanie zadaniami, nie ludźmi
Jednym z pokrewnych dla 4-dniowego systemu pracy rozwiązań jest podejście ROWE, Results-Only Work Environment, czyli elastyczna organizacja pracy. Dotyczy on na takich samych zasadach wszystkich osób w firmie, bez względu na ich pozycję czy stanowisko.
Zatem jakie są główne założenia tego podejścia? Liczy się wynik i osiąganie założonych celów, nie godziny spędzone za biurkiem. Poza tym ważna jest autonomia pracownika(-czki) – to do osoby pracującej należy decyzja o tym kiedy, gdzie i w jaki sposób pracuje oraz w których spotkaniach powinna wziąć udział.
Ale zaraz, jeśli wykonam swoją pracę szybciej, to dostanę więcej zadań – możesz pomyśleć! W systemie ROWE – nie. Jeżeli szybciej dowozisz zadania, to firma nagradza Cię wolnym czasem, a nie karze dodatkowymi zadaniami.
4-dniowy tydzień pracy – czy to popłaca?
Benefit pracy 4 dni w tygodniu coraz rzadziej zaskakuje. Firmy coraz częściej go oferują, dostrzegając zalety płynące z tego rozwiązania. Warto więc podkreślić, że work-life balance nie jest jedynie korzyścią dla osób zatrudnionych. Przepracowanie może skutkować nie tylko problemami zdrowotnymi, a więc absencją pracownika(-czki), ale też błędami w pracy, których w innym wypadku łatwo byłoby uniknąć. Zapobiegajmy im, rozsądnie planując czas pracy oraz zadania.
Najważniejsze źródła:
„Czego pragną pracownicy”, raport ManpowerGroup, 2022
Badanie Personnel Service, 2021
„Kobiety w IT 2023″, raport No Fluff Jobs, partner Roche Informatics Poland, 2023
„Raport z badania ludności w wieku 18-69 lat” w ramach Bilansu Kapitału Ludzkiego, PARP, 2022/2021
„Annual working hours vs. GDP per capita”, ourworldindata.org
„Nadgodziny”, raport Hays Poland, 2018
„The Effect of Long Working Hours and Overtime on Occupational Health: A Meta-Analysis of Evidence from 1998 to 2018″, Kapo Wong, Alan H. S. Chan, and S. C. Ngan, Int J Environ Res Public Health, 2019
„Pracowite pszczółki w IT”, raport No Fluff Jobs, partner Ework Group, 2022